تولید و مونتاژ خودرو جایگزین واردات
فضای سیاسی کشور متأثر از خبرهای خوب مذاکرات وین حال و هوایی امیدبخش پیدا کرده است. مذاکرات احیای برجام در وین در جریان است و این‌گونه که معاون وزیر امور خارجه کشورمان خبر می‌دهد، درخصوص برداشته‌شدن تحریم‌های صنعت خودرو مذاکراتی صورت گرفته است.
خودروسازان خارجی با شیوه‌های مختلفی قصد بازگشت یا حضور در ایران پساتحریم را دارند. بر این اساس برخی خودروسازان خارجی که پیش‌تر فقط واردکننده بوده‌اند، به‌دنبال تولید و مونتاژ در ایران هستند؛ حتی بخشی از زیرساخت‌های لازم را ایجاد کرده‌اند. همچنین برخی شرکت‌هایی که پیش‌تر به‌عنوان نماینده رسمی خودروسازان خارجی در ایران فعالیت می‌کردند، قصد دارند به سمت تولید و مونتاژ بروند.
البته باتوجه‌به اینکه هنوز برجام احیا نشده و تحریم‌ها نیز پابرجا است، برخی شرکت‌های واردکننده در شرایط کنونی نیم‌نگاهی به خودروسازان چینی دارند تا اگر شرایط برای همکاری با بزرگان اروپایی و آسیایی فراهم نشد، حداقل چینی‌ها را کنار خود داشته باشند. اردیبهشت ۹۷ بود که آمریکا با تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌‌جمهوری این کشور، از توافق هسته‌ای برجام خارج شد و در نخستین اقدام خودروسازی ایران را تحریم کرد. از همان زمان اعلام خروج آمریکا از برجام، خودروسازان خارجی برای ماندن در ایران مردد شدند و برخی از آنها حتی قبل از برقراری رسمی تحریم در تابستان ۹۷، چمدان‌هایشان را بستند و رفتند.
تا پیش از ۳۱ خرداد ۹۷ واردات انواع خودرو به ایران رونق داشت و شرکت‌های خارجی به‌واسطه نمایندگی‌های رسمی خود، محصولات‌شان را به کشور صادر می‌کردند. از انتهای خرداد در راستای مدیریت منابع ارزی، دولت واردات خودرو به کشور را ممنوع کرد؛ با وجود اینکه آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام خارج شده بود و برای کشور به‌خصوص در بخش فروش نفت برنامه تحریم داشت.
حضور برندهای بین‌المللی و معتبر خودرویی در بازار کشورمان (در بخش تولید و مونتاژ خودروهای سواری) دیرینه و طولانی است. حداقل اگر به ۴ دهه گذشته نگاهی بیندازیم، تولید هرچند مقطعی محصولات برندهای جهانی چون فولکس واگن، نیسان، مرسدس بنز، هیوندای، کیا، رنو، پژو و … نشان داده است که هم کشور ما اقلیمی مناسب برای سرمایه‌گذاری و مبدل‌شدن به یک هاب منطقه‌ای برای صادرات به سایر کشورهای منطقه و قاره است و هم مصرف‌کنندگان داخلی با شناخت و اشراف مناسب علاقه‌مند خرید خودروهایی باکیفیت مناسب‌تر و امکانات به‌روزتر هستند.
بیشتر بخوانید: تغییر مسیر از مونتاژ به سمت برندسازی
منهای مسئله ممنوعیت واردات که نمایندگی‌های رسمی را زمین زد، در گذشته اتفاقات دیگری رخ داد تا ثابت شود پروسه واردات خودرو در ایران تا چه حد می‌تواند متزلزل و درگیر قوانین ناگهانی باشد. یک روز اعلام می‌شد واردات خودرو توسط شرکت‌های متفرقه ممنوع است و روز دیگر این ممنوعیت به‌نوعی برداشته می‌شد.
یکی از این شرکت‌ها میتسوبیشی موتورز ژاپن بود که سال ۹۶ سهام سایپای خمین را خرید و حتی گفته می‌شود بخشی از تجهیزات موردنیاز برای تولید محصولاتش را در آن نصب کرد. میتسوبیشی در آن مقطع توسط نماینده رسمی خود (آرین موتور) اقدام به صادرات خودرو به ایران می‌کرد، اما تصمیم گرفت روش خود را تغییر دهد و به سمت تولید برود. بااین‌حال مجموعه حواشی و سنگ‌اندازی‌های داخلی از یک سو و تحریم از سوی دیگر، اجازه تولید خودرو در ایران را به این شرکت ژاپنی نداد. گویا میتسوبیشی پرونده تولید در ایران را از بایگانی بیرون کشیده است تا دوباره روی آن کار کند. اگر میتسوبیشی این بار موفق به پیاده‌سازی پروژه‌اش شود، تبدیل به اولین شرکت ژاپنی خواهد شد که خود رسما اقدام به تولید یا مونتاژ خودرو در ایران کرده است.
گفتنی است اگر خودروسازان خارجی دوباره به بازار ایران وارد شوند، نه‌تنها تولید خودرو در کشور افزایش خواهد یافت که توان تولید قطعات فنی نیز بیشتر می‌شود و کیفیت محصولات خودروسازان ازلحاظ ایمنی زیادتر خواهد شد. پیش‌تر محصولات ژاپنی در ایران مونتاژ شده‌اند (مانند نیسان)، اما آنها همه تحت‌لیسانس و میهمان شرکت‌های خصوصی و دولتی داخلی بوده‌اند؛ درحالی‌که میتسوبیشی می‌خواهد خود به‌تنهایی یا درنهایت با مشارکت بخش خصوصی غیرخودروساز، اقدام به تولید محصول در ایران کند تا عملاً خودروسازی خصوصی دیگر در کشور متولد شود.
در کنار این شرکت، از رامک‌خودرو (نماینده رسمی سانگ یانگ کره جنوبی) خبر می‌رسد که این شرکت هم قصد دارد به سمت مونتاژ محصولات سانگ یانگ در ایران برود. پیش‌تر مسئولان رامک‌خودرو خبر از تجهیز کارخانه موردنظر خود برای تولید محصولات سانگ یانگ دادند؛ پروژه‌ای که به تحریم خورد و متوقف شد و اگر برجام احیا شود، آن برنامه نیز از سر گرفته خواهد شد.
در دوران پسابرجام، خبرهای مختلفی درباره حضور فولکس واگن در ایران به گوش رسید، تا جایی که حتی گفته شد این شرکت می‌خواهد با ایران‌خودرو وارد همکاری مشترک شود. بحث حضور فولکس در ایران به‌حدی جدی بود که محمدرضا نعمت‌زاده ،وزیر وقت صمت، به آلمان رفت و با فولکسی‌ها مذاکره کرد. بااین‌حال فولکس قسمت ایران‌خودرو نشد و یک شرکت بخش خصوصی به نام ماموت را به‌عنوان همکار ایرانی خود برگزید.
کارهای فولکس و ماموت ابتدا خوب پیش رفت، تا جایی که طرف ایرانی اقدام به احداث کارخانه‌ای جدید برای تولید محصولات فولکس کرد. این موضوع درحالی بود که تحریم از راه رسید و ارتباط دو طرف را به مو رساند، اما ظاهراً پاره نکرد. گفته می‌شود کارخانه موردنظر مراحل نهایی تجهیز خود را می‌گذراند و اگر چینی‌ها مهمان آن نشوند، میزبان محصولاتی از فولکس واگن خواهد شد. در این صورت، فولکس پس از ۱۲ سال به ایران باز خواهد گشت تا مانند اواسط دهه ۸۰ اقدام به تولید محصول در بخش خصوصی کشور کند.
مدل دیگری که خودروسازان خارجی قصد دارند در ایران پساتحریم پیاده کنند، حضور مستقل است. پرچم‌دار این تغییر بزرگ در خودروسازی ایران، رنو فرانسه است؛ شرکتی که تجربه حضور در کشور را به‌واسطه پلت‌فرم مشترک ایکس ۹۰ دارد، اما این بار می‌خواهد خودش باشد و خودش! رنو در پسابرجام هم قصد داشت حضور مستقلی را در ایران تجربه کند، اما سنگ‌اندازی‌های داخلی مانع شد. بااین‌حال خودروساز فرانسوی به‌ظاهر بی‌خیال نشده است و قصد دارد درصورت لغو تحریم‌ها به ایران برگردد و کار نیمه‌تمامش را تمام کند.
بیشتر بخوانید: امیدی به بازگشت رنو و پژو به بازار ایران نیست
در قراردادی که رنو در پسابرجام با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران امضا کرد، قرار شد سایت بن‌رو (متعلق به سایپا و واقع در شهرستان ساوه) به این شرکت واگذار شود و رنویی‌ها محصولات خود را در آن تولید کنند. مسئولان وقت سایپا بن‌رو را به رنو ندادند و با وقوع تحریم، این شرکت مجبور به ترک ایران شد. گفته می‌شود درصورت بازگشت رنو، این بار بن‌رو به این خودروساز واگذار خواهد شد و اولین شرکت مستقل خارجی در خودروسازی ایران فعالیتش را آغاز می‌کند.
در دوران تحریم‌ها، خودروسازان بسیار تلاش کردند که از وابستگی صنعت خودروسازی کشورمان به خودروسازان خارجی بکاهند و در راستای داخلی‌سازی قطعات گام بردارند. تلاشی که تاحدودی موفق بوده است. حالا مسئولان برنامه دارند که حتی اگر خودروسازان خارجی به کشور راه یافتند، برنامه قبلی را ادامه دهند و در راستای کاهش وابستگی صنعت خودروسازی کشورمان به خارج بیشتر و قوی‌تر گام بردارند.
***
شما می‌توانید اخبار روز خودرو را در بلاگ دیوار مطالعه کنید.